Bursa Devlet Tiyatrosu

Konu: Bursa Devlet Tiyatrosu Çarş. Haz. 06, 2012 2:28 pm

AHMET VEFİK PAŞA VE BURSA OSMANLI TİYATROSU

Osmanlı Devlet adamı Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)’nın 1879 yılında Hüdavendigar Vilayeti Valiliğine atanarak Bursa’ya gelmesiyle yalnız Bursa için değil, ulusal tiyatromuz açısından da önemli sayılan bir aşama gerçekleşmiştir.

Aynı yıllarda Tanzimat döneminin önemli tiyatrocularından Güllü Agop Osmanlı Tiyatrosu’ndan ayrılmış Thomas Fasulyeciyan ve bazı arkadaşları ile Bursa’ya gelerek Melek-zat bahçesinde temsiller vermiştir. Ahmet Fehim’in anılarından öğrendiğimize göre Ahmet Vefik Paşa Fasulyeciyan ve arkadaşlarını izledikten sonra onlara “Size tiyatro yaptıracağım, eserler vereceğim, kira vermeyeceksiniz, yalnız senede iki kez Gureba Hastanesi için oynayacaksınız.”der.
Ahmet Vefik Paşa’nın Bursa’da yaptırdığı bu tiyatro binasında ilk olarak 15 Eylül 1879’da Paşa’nın Moliere’den dilimize uyarladığı “Meraki” piyesi oynanmıştır.

Seyircinin eğitimine yönelik kendine özgü pek çok davranışlar sergileyen Paşa, İstanbul dışında Anadolu’da kurulan ilk tiyatro olan “Bursa Osmanlı Tiyatrosu”nda seyirciyi Moliere’i hemen tüm oyunları ile tanıtmıştır. Bunlar içinde Savruk, İnfial-i Aşk, Dudu Kuşları, Kocalar Mektebi, Zor Nikah, Tartuffe, Adamcıl, Zoraki Tabib, Meraki gibi pek çok uyarlamaları vardır.

O güne kadar tiyatro seyretmenin gereklerini bilmeyen seyirciye bu işi öğretmek yine Ahmet Vefik Paşa’nın üzerine düşen bir görevdi. Bu yolda halkı tiyatroya alıştırmak, beklentilerini doğru ve güzel olana çevirmek, seçici olmasını sağlamak; bütün bunların yanında tiyatro görgüsünü, oyun seyretme ahlakını, bir tiyatroda nelerin yapılıp nelerin yapılmayacağını da öğretmek gerekiyordu.

1882 yılını Ekim ayı geldiğinde artık Ahmet Vefik Paşa Bursa Valisi değildi. Seyirciye her zaman iyiyi, güzeli ve doğruyu göstererek onu tiyatroya alıştırmış, bu çağdaş ve ilerici insan II. Abdülhamit tarafından görevinden alınmıştır.

Ahmet Vefik Paşa Bursa’da bir tiyatro seyircisi yetiştirmiş, bir tiyatro binası kurmuş, Türk Tiyatrosuna bir çok yeni eser kazandırmış ve bütün bunlardan başka Feraizcizade Mehmet Şakir Efendi, Metin And’ın deyimiyle bir Tanzimat Molieriydi. Zavallı Gilbert, Yahudi bir Mahkumun Zevcesi, İnatçı yahut Çöpçatan, Evhami, İcba-ı Gurur yahut İnkılab-ı Muhabbet, Kırk Yalan Köse, Yalan Tükendi, Teehhül Yahut İlk Göz Ağrısı adlı eserleri Türk Tiyatrosuna kazandıran önemli bir yazarımızdır. Bunlardan başka gazete ve dergiciliği ile dil üzerine yaptığı çalışmalar onun önemini daha da arttırmaktadır.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE BURSA'DA TİYATRO

Cumhuriyet Döneminin ilk yıllarında Bursa’da tiyatro yaşamı bir durgunluğa girmişti. Ara sıra İstanbul ya da Ankara’dan turneye çıkan tiyatro toplulukları bu durgunluğu gidermeye çalışmışlardır.

1924 yılında ilk Türk kadın oyuncu Afife Jale’nin Bursa’da sahneye çıkması engellenmişti. Daha sonra gerekli izin alınmış ve Afife Jale 1 Haziran 1924’te Milli Tiyatro’da, “Sekizinci” adlı piyes ile sahneye çıkmıştır.

I. HALKEVİ TİYATROSU

1930’lu yıllarda açılan halkevleri dönemi Bursa’da gerekli ortamı hazırlamış ve tiyatro yaşamını bir anlamda yeniden canlandırmıştır. 12 Mart 1932’de Bursa Halkevi’nin, Temsil Komitesi çalışmalarına başlamıştır. Bu dönemde yapılan tiyatro çalışmaları hakkında yeterli bilgiye sahip değiliz. Halkevinin sahip olduğu arşiv ve kütüphaneler dağıtılıp ortadan kaldırılınca bu çalışmalar hakkındaki bilgiler de yok olmuştur.

II.HALKEVİ TİYATROSU-ODA TİYATROSU

1961’de hükümet Halkevlerinin yeniden açılmasına karar verir. 20 Ağustos 1961’de Bursa Oda Tiyatrosu Aykut Sözeri’nin yönettiği Harp Sahası (E. O’Neill) adlı oyunla perdelerini açmıştır. İkinci döneminde ise Oda Tiyatrosu Perdelerini A.Çehov’un Teklif ve A.Salacru’dan Margarita adlı oyunu ile açmıştır. Oda Tiyatrosu sahne çalışmalarını sürdürüken, Yalçın Kaya başkanlığında tiyatro kursları da düzenlenmiştir.1968 yılına kadar Bursa Oda Tiyatrosu Sırça Kümes, Kapılar, Ay Doğarken, Yaşadığımız Devir, Yabancı (Bu oyunla O.D.T.Ü Şenliğine katılmışlardır.) İçerdekiler, Bir Delinin Hatıra Defteri, Çürük Elma, Sultan Gelin, Pembe Kadın, Kargalar Okulu adlı oyunlar oynanmıştır.
BURSA DEVLET TİYATROSU

1957 yılında Bursa’mızın ikinci Ahmet Vefik Paşa’sı İhsan Sabri Çağlayangil’in valiliği zamanında çevresinin ve sanat dostu kişi ve kurumların katkılarıyla Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu’na eski Marmara Sineması binası tahsis edilmiştir. 28 Eylül 1957 akşamı perdelerini açan Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu 1971 yılında yerleşik düzene geçene kadar turne tiyatrosu olarak hizmet vermiştir. Yerleşik düzene geçmeden önce 1957-1971 yılları arasında Bursa Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosunda oynanan oyunların bazıları şunlardır;

III.Selim (Celal Esat Arseven), Hafta Başı (J.B.Priestley), Dışarıdakiler (Haldun Taner), Günah Gecesi(Perihan Zorlu), Samanyolu (Karl Wittlinger), Bir Yastıkta (Paolo Levi), Kraliçe ve Asiller ( Ugo Betti), Hatıra Defteri (F. Goodrich), Kiralık Bina ( E.Filippo), Dön Bana (W. Inge), Aşk Acısı (M.Achard), Ve Değirmen Dönerdi (Haldun Taner), Hırsız(G.Tervaque), Duvarların Ötesi(Turgut Özakman), Evlat Evlattır(E. Filippo), Gönül Avcısı(D.Fabri), Hürrem Sultan(Orhan Asena), Karayar Köprüsü(Refik Erduran), Pervaneler(Cahit Atay), Yalan (Orhan Asena), Kibarlık Budalası (Moliere), Dört Albayın Aşkı (Peter Ustinov), Pollyanna (Elenor H. Porter), Gelin (E.Zola-Marcelle Maurette), Kaneviçe (Turgut Özakman), Aşk ve Barış(Suat Taşer), Hacı Yatmaz(C.F.Başkut), Hortlaklar(H. Ibsen), Baba Evinde Hayat(H.Linosey-R.Couse), Leylek Sultan(Haldun Marlalı), İkiz Kardeşim(David R. Mac Douglal), Macun Hokkası (Musahipzade Celal), Pusuda( Cahit Atay), Ocak(Turgut Özakman), Bir Donkişot( J.Anoilh), Mor Defter( Çetin Atlan), Göç( C.F.Başkut), Dumanlı’da Telaki Var( Nazım Kurşunlu), Tilki( B.Johnson), Ağaçlar Ayakta Ölür( A.Casona), Huzur Çıkmazı( Haldun Taner), Tohum ve Toprak( Orhan Asena), Foto Finiş(P.Ustinov), Bir Komiser Geldi(J.B.Priestley), Dünkü Çocuk( C.Kanin), Düşman Çiçek Göndermez( Pedro Bloch), Çil Horoz( Oktay Rıfat),Topuzlu( Hidayet Sayın), Dünyanın Düzeni(Sean O’Casei), Evcilik Oyunu(Adalet Ağaoğlu), Savunma(Paolo Levi), Merdiven (Nazım Kurşunlu), İsyancılar(Recep Bilginer), Bir Bebek Evi(H.İbsen), İstanbul Efendisi(Musahipzade Celal), Kördüğüm(Hidayet Sayın), Yedi Balkonlu Ev(Alejandro Casona), Ayakta Durmak İstiyorum(Tarık Buğra), Kireçli Bahçe(Enid Bagnold), Papatya Falı( J.Anouilh), Aya Bir Yolcu( Aydın Arıt), Kaçak( F.Hochwaelder), Ekinler Yeşerince( E.Williams), Kadınlar Mektebi(Moliere), Akadın Yayı(Güngör Dilmen), Keçiler Adası Cinayeti( Ugo Betti), Emekli( C.F.Başkut), Candida( B.Shaw), Orda Bir Köy Var Uzakta( Selahattin Engin), Bedel( A.Miller), Balıkesir Muhallebicisi( Reşat Nuri Güntekin),Gecikenler( N.Kurşunlu), Zoraki Tabip( Ahmet Vefik Paşa), Ölen Hangisi(C.F.Başkut), Vur Emri-Ezik Otlar(Necati Cumalı), Yağmur Sıkıntısı( Oktay Rıfat), Gece Bekçileri( S.Karra), Kör Kadı( N.Kurşunlu), Kırgınlar Evi(B.Shaw), Kahvehane( Goldoni),Delikanlı(E.O’Neil),Kurt Dişi(Ahmet Oktay).

1971 yılının 1 Ekim günü Lilian Helmann’ın yazıp, Ali Cengiz Çelenk’in sahneye koyduğu Küçük Tilkiler oyunuyla Bursa Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu yeni bir döneme giriyordu. Artık Bursa’nın yerleşik kadrolu bir tiyatrosu vardı. Tiyatromuzun ilk müdürü Ali Cengiz Çelenk’ti.1936-1978 yılları arasında Tiyatronun sanatçı kadrosu ise; Oğuz Bora, Işık Yenersu, Feyha Çelenk, Maral Üner, Babür Nutku, Şener Ünal, Cengiz Yılmaz, Yıldıray Akıncı, Değer İmsel, Vacide Öksüzcü’den oluşmaktaydı. Ali Cengiz Çelenk’in ölümünden sonra Tiyatro Müdürlüğü görevine Nisan 1978’den temmuz 1978’e kadar teknik kadroda bulunan Adnan Açıkdüşünenler vekaleten getirilmiştir. 1978 yılında Ziya Demirel Ankara’dan Bursa Müdürlüğü görevine atanmış ve 1980 yılına kadar sürdürmüştür.

1980 yılında Yalın Tolga Devlet Tiyatrosu Müdürlüğüne getirilmiştir. Yalın Tolga Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu’nun o günlerde amacını şöyle açıklıyor;
“Tiyatroyu kuruluş kanunu amacı doğrultusunda yönetmek, seyirci sayısını arttırıcı çalışmalar yapmak. Ayrıca gençliğe ve çocuklara yönelerek yarının tiyatro kültürünü ve sevgisini kazanmış seyircisini hazırlamak.”

Yalın Tolga’nın müdürlüğü sırasında Bursa Tiyatrosu ikinci bir sahneye daha kavuşmuştur. Aynı bina içinde daha önce gençlik kursu çalışmalarında kullanılan mekan yeniden düzenlenerek 1985 yılında Feraizcizade Mehmet Şakir Oda Tiyatrosu olarak Bursalı tiyatro severlerin hizmetine sunulmuştur. Bu yıldan sonra Devlet Tiyatrosu’nun repertuarında Feraizcizade Mehmet Şakir Oda Tiyatrosu içinde oyunlar yer almıştır. İlk oyun Nezihe Meriç’in “Sular Aydınlanıyordu” oyununu Macit Flordun sahneye koymuştur.

1971–1972 döneminde yerleşik düzene geçildiğinden bu yana Bursa Devlet Tiyatrosu’nda görev yapan sanatçılar şunlardır:
Ali Cengiz Çelenk, Oğuz Bora, Işık Yenersu, Feyha Çelenk, Maral Üner, Babür Nutku, Şener Ünal, Cengiz Yılmaz, Yıldıray Akıncı, Değer İmsel, Vacide Öksüzcü, Ekmel Hürol, Beyhan Hürol, Yalın Tolga, Gülyüz Tolga, Sevinç Aktansel Çetinok, E.Cihan Büyükışık, Tülin Oral, Kenan Işık, Gülgün Ok, Ahmet Uz, Hikmet Orhon, Coşkun Orhon, Tayfun Orhon, Abdullah Ceran, Saim Alpago, Kurtuluş Şakirağaoğlu, Ahmet Uğurlu, Ziya Demirel, Emin Gümüşkaya, Orhan Tetikcan, Bilge Şen, Oya İnci, Hafize Gün, Özer Tunca, Mustafa Uğurlu,Erdoğan Aydemir, Mutlu Güney, Hakan Güneri, Metin Belgin, Selçuk Kıpçak, Macit Flordun, Neriman Uğur, Rengin Samurçay, Zeliha Ürkmez, Sabiha Klavuz, Nesrin Üskanat, Bora Özkula, Zafer Kayaokay, C.Adın Uysal, Meral Bilginer, Z.Seda Oksal, Hatice Altan, A.Tunç Günbay, Payidar Tüfekçioğlu, Celal Kadri Kınoğlu, Nişan Şirinyan, Gökalp Kulan, Nihat Hakan Güney, İşdar Gökseven, Merih Atalay, Nurtekin Odabaşı, Oya Odabaşı, Gönül Göğüşçü, Zafer Algöz, Fatma Öney, Zeki Ercan, Lale Başar Kalyoncu, Kemal Başar, Yeşim Kızılçeç, Meltem Keskin, Evren Serter, Özgür Yalım, Gülen Çehreli, Ali Fuat Davutoğlu, Simay Küçük, Kürşat Alnıaçık, Serap Eyüpoğlu, Hüseyin Avni Danyal, Serpil Gül Danyal, İpek Çeken, Nurhayat Boz, Engin Delice, Erdal Gülver, Kubilay Karslıoğlu, Serap Doğan, Ali Meriç, Ayşe Tunaboylu, Nusret Şenay, Berrin Kulya Balkanlar, Hülya Böceklioğlu, Burçetin Zoga, Fatih Kahraman, Oktay Dal, Celal Bıyıklı, Erdinç Dinçer, Halil Balkanlar, Mürüvvet Kazancı, Ahmet Somers, Melike Ergüzen, Ergun Akvuran, Rüçhan Gürel, Meltem Evcioğlu, Pınar Saner, Jale Çiçek, Elif Nutku, Kemal Okur, Belgin Gümüşkaya, Arzu T.Bayraktutan, Betül F.Gökçer, Süheyla Elbaş, Emir Çiçek, Tuncer Salman, Rüyam Dirin,Demet Oran, Ceyhan Gölçek, Mehmet Gökçer, İbrahim Şahin, Nazan Kesal, Turan Günay, Z.Sinan Demir, Ayşegül G.Demir, Taner Turan, E.Sitare Tuna, Serap Uluyol Karanfilci, Ömer Naci Topcu, Yener Sezgin, Levent Uzunbilek, Serdar Seçkin, Cem Arabacıoğlu, Harun Türköz, Bülent Çiftçi, Kamil Korunan…

» Van Devlet Tiyatrosu
» Adana Devlet Tiyatrosu
» Trobzon Devlet Tiyatrosu
» Sivas Devlet Tiyatrosu
» Antalya Devlet Tiyatrosu